Zwanger van woorden en ideeën

Camille, waarom koos je juist Quinn uit om samen een poster te maken, zonder dat je haar ooit al had gezien?

Camille Henrot (CH): De samenwerking hing al een tijdje in de lucht. Er waren de voorbije jaren meerdere signalen in die richting. Ik had al verschillende teksten van Quinn gelezen en vond ze telkens erg sterk. Toen een vriendin, schrijfster Estelle Hoy, me haar aanbeval voor een samenwerking, moest ik niet lang twijfelen.

Quinn, de poster is heel visueel en werkt als ‘woordbeeld’. De tekst is een extra laag die een eigen afbeelding vormt. Wat zien we precies? Hoe is de tekst opgebouwd en hoe verhoudt die zich tot het onderliggende beeld?

Quinn Latimer (QL): Een poster combineert woord en beeld: een affiche moet specifieke info bieden én er ook visueel aantrekkelijk uitzien. Ik vond het interessant te onderzoeken of dit ook kan met een gedicht op een poster.

Ik beschouw een poster als een soort modernistisch format, en eigenlijk is een gedicht dat ook. Want een gedicht drukt een bepaald idee uit in woorden én een concrete vorm. Dit is ook bij deze poster het geval. Voor zowel de vorm als de inhoud liet ik me inspireren door de bronzen sculpturen van Camille, en dan vooral de zeer elegante hangende borstvormen. Ik heb twee borsten boven elkaar gezet, zodat ze mooi in elkaar overgaan. Uit de onderste druipen letters, alsof die moedermelk afscheidt. Het zijn lettergrepen en zelfs uitroepen: OH, AH, LA, EH, HA, enz.

Deze druppels vallen op een reeks kariatiden, die bestaan uit woorden. Een kariatide is een Griekse zuil in de vorm van een vrouwelijke figuur, die op haar hoofd een overkapping ondersteunt. Zo komen, alleen al in de vorm van de tekstlaag, beeldhouwkunst, architectuur, taal en moederschap samen. En dan zijn er nog de woorden zelf.

De onderliggende beeldlaag heb jij gemaakt, Camille. Waarom koos je dit beeld, en hoe verhoudt het zich tot de tentoonstelling?

CH: Dit beeld roept het idee op van een innerlijke wereld, een verbinding tussen baarmoeder en geest. In de woorden van Emily LaBarge, een andere schrijfster die ik erg waardeer: je ziet het concept van ‘zwanger te zijn van ideeën’. De baby in de baarmoeder is voor mij een metafoor voor het gebruik van woorden nog vóór ze zijn geschreven, van gedachten nog voor ze in zinnen zijn geformuleerd, van de vorm van iets nog voor je het kunt beschrijven.

Het instinct om als kind een taal te kiezen, aan te leren en te gebruiken is een belangrijk thema in de tentoonstelling. Dat proces heeft me altijd al gefascineerd. Ik beschouw het preverbale als een vroege ontwikkelingsfase, maar ook als een bepaalde staat van ideevorming die we ons hele leven blijven ervaren.

Quinn, je maakte de poster op basis van een gesprek met Camille. Leverde het nieuwe inzichten op over haar werk?

QL: Ons gesprek was ongelooflijk boeiend! Wel hadden we het die periode allebei erg druk. Het idee om dan even met een onbekende te bellen voor een stevig inhoudelijk gesprek leek me dus best uitdagend. Maar het klikte meteen, we voelden allebei een grote wederzijdse sympathie voor onze ideeën en voor elkaar.

Ik weet niet zo zeker of ik daarbij tot nieuwe inzichten kwam: Henrots werk is sowieso al heel genereus. Haar oeuvre is heel open en gaat net over openbaring, humor en de prachtige angst om te leven. Haar beelden banen zich vlot een weg door verschillende disciplines: beeldhouwkunst, tekenen, bewegend beeld … In elk van haar werken, ongeacht het medium, lijkt het alsof ze een heel universum uitdrukt, mét daarbij ook een heel specifiek gezichtspunt. Ik heb me altijd al verwonderd over hoe mensen zo snel hun eigen stem vinden, en niet terugschrikken om die uit te drukken in verschillende vormen en disciplines.

Maar haar persoonlijkheid aan de telefoon was wel heel verrassend. Die werd meteen heel tastbaar, en voelde op die manier heel onthullend.

Camille, wat vind je van Quinns persoonlijke vertaling van je tentoonstelling naar de poster?

CH: Ik hield meteen van Quinns tekst toen ik die las. Dat klinkt uiteraard cliché, maar voor mij is dat helemaal niet zo vanzelfsprekend omdat ik doorgaans erg kritisch ben over elke tekst. Iemand die je werk observeert en erover schrijft, dat is niet altijd gemakkelijk. Woorden zijn zo precies.

Taal legt altijd een zekere orde op, ze draagt autoriteit en is dominant. En mij gaat het net om te ontsnappen aan die identificatie en classificatie, bijvoorbeeld door woorden. Maar de tekst van Quinn voelde onmiddellijk heel open aan, wellicht ook omdat die is geschreven als visueel gedicht. Er is veel ademruimte.

Nadat we elkaar spraken, heb ik ook heel wat eigen teksten met Quinn uitgewisseld. Ook al ontmoetten we elkaar nog niet in het echt, ik voelde meteen een groot vertrouwen.

Heb jij nog een laatste vraag voor Quinn?

CH: Ik heb gemerkt dat veel schrijvers en redacteurs zich vaak losmaken van de stem van de kunstenaar. Maar in plaats daarvan heb jij ervoor gekozen om die juist te integreren. Wat is jouw relatie tot kunstenaarsteksten?

QL: Ik laat me graag inspireren door kunstenaars, schrijvers, filmmakers, theoretici … Ik lees en hoor heel graag hoe mensen hun ideeën, creaties en leven in taal uitdrukken. Die beschouw ik dan als een soort poëzie: met een zeker ritme, korte of lange regels, een bepaalde toon, soms heel beknopt en dan weer prozaïsch ...

Ik vind het net leuk om die andere stemmen te integreren. Waarom precies weet ik niet, behalve dat het heel goed aanvoelt. Net omdat ik vaak met beeldend kunstenaars samenwerk, klinkt hun stem ook door in mijn geschriften. Of het nu gaat om een recensie of om poëzie, of zelfs in hybride werken zoals deze poster.

Camille Henrot (°1978, Parijs) is beeldend kunstenaar. Zij presenteert in het Middelheimmuseum ‘Camille Henrot — Wet Job’ (van 11 juni tot 16 oktober 2022), haar eerste uitvoerige museale solotentoonstelling in België.  

Quinn Latimer (°1978, Venetië, Californië) is schrijver en redacteur. Haar meest recente boek is ‘Like a Woman: Essays, Readings, Poems’ (Sternberg Press, 2017). Ze woont en werkt in Bazel en Athene.